निजाम, इंद्रेशजी आणि संघ

 साधारण तीन चार दिवसांपूर्वी इंद्रेशजींना भाग्यनगर (हैद्राबाद)ला बोलावले होते. उस्मानिया विद्यापीठात निजामाच्या मुलासोबत त्यांचं भाषण होतं. कार्यक्रमात साहजिकच स्थानिक मुसलमान होते. पेपरमध्ये बातमी आली की इंद्रेशजींनी निजामाची स्तुती केली. निजाम हा आधुनिक शिक्षणाला महत्व देणारा होता, सेक्युलर होता वगैरे वगैरे... हे वाचून मला आश्चर्य आणि वाईट वाटलं. मग नेहमी मी जे करतो ते केलं. काही स्वयंसेवक मित्रांना ती बातमी पाठवली आणि मूळ व्हिडीओ शोधला. साधारण तासाभराचं भाषण होतं.

भाषणात कुठेही निजामाला आधुनिक शिक्षणप्रेमी वगैरे म्हटलं नव्हतं. त्याला सेक्युलर म्हणण्याचा तर प्रश्नच नव्हता. मात्र उस्मानिया विद्यापीठ स्थापन करताना निजामाने जागा आणि त्याकाळी पाच हजार रुपये दिले होते. त्यामुळे निजामाच्या उस्मानिया विद्यापीठात आलोय हा एक आणि दान दिल्याचा दुसरा एक उल्लेख सोडला तर निजामाबद्दल ते काहीही बोलले नाही. ते खरंही आहे. त्यामुळे त्यावर माझा तरी काही आक्षेप नव्हता, नाही!

मग पूर्ण भाषण कशावर होतं, तर आपली ओळख ही राष्ट्र म्हणून आहे. धर्म म्हणून नाही. यावर एकूण सगळा भर होता. कुणी जपान मधून आलाय तर जपानी आला असं म्हणतात, बौद्ध आला असं म्हणत नाहीत. अरेबियातून आला तर अरबी आला असं म्हणतात, मुसलमान आला असं म्हणत नाहीत. त्यामुळे जी काही ओळख आहे ती धर्माधिष्ठित नसून राष्ट्राधिष्ठित आहे. तीच ओळख सर्वांनी जपली पाहिजे आणि मिरवली पाहिजे यावर संपूर्ण भाषणात जोर होता. हे करताना त्यांनी कुठेही कुराणातले दाखले दिले नाहीत मात्र आपल्याला ओळख "मालिक ने दियी हैं" हे सांगत राहिले.

याशिवाय दुसरा मुद्दा होता तो म्हणजे भगवान एक आहे त्याची उपासना अनेक मार्गांनी होऊ शकते. एकं सत् विप्रा: बहुदा वदन्ति| या भारतीय / हिंदू वाक्यानुरूप त्यांनी बरंच काय सांगितलं. एकूण श्रोतेही त्यांना बऱ्यापैकी सहमत आहेत असं दिसत होतं.

यापुढे त्यांनी एक गोष्ट केली ति म्हणजे घोषणा. सुरुवात केली मादरे वतन हिंदुस्थान जिंदाबाद जिंदाबाद. मग इंग्रजी Mother India Long Live. मग हिंदी भारत माता की जय आणि शेवटी संस्कृत वंदे मातरम्. सर्व उपस्थितांनी या घोषणांमध्ये सहभाग घेतला. कुणीही काहीही आरडाओरडा केला नाही. यामुळे कुणाचं इमान दुखावलं गेलं का असा प्रश्नही त्यांनी विचारला. हा सगळा भाग छानच झाला.

अर्थात खटकणाऱ्या बाबी होत्याच -

१. त्यांनी अयोध्येत दुसरा नबी झाला असं म्हणाले. रोख प्रभू रामाकडे होता की नाही ते काही कळालं नाही. पण याची काय गरज ते समजलं नाही.

२. पैगंबर जेव्हा पुन्हा मक्केत आले तेव्हा त्यांनी समोपचाराने मक्केत जाऊ म्हटल्याचा दाखला दिला. हा संदर्भ नक्कीच चुकीचा होता

३. कोणत्याही नबीने (पैगंबराने) त्या काळातील रीतीप्रमाणे लग्ने कितीही केली असतील पण तलाक कधीच दिला नव्हता. त्यांनी आपल्या बायकांना कधी सोडलं नाही. म्हणूनच ते नबी पदाला पोहोचू शकले. त्यामुळे तुम्हीही तलाक देऊ नका वगैरे... हे असले लॉजिक का देतात काही समजत नाही

४. मुहम्मद पैगंबराचं भारतावर प्रेम होतं म्हणे. ते स्वतः कधी भारतात आले नाहीत पण भारताच्या दिशेने सुकून वाले वारे वाहतात असं कायतर बोलले

अर्थात खटकणाऱ्या गोष्टी असल्या तरी संघाचे प्रयत्न भारतीय कोणत्याही धर्माचा असो त्याची पहिली ओळख ही भारतीय हीच असावी. धर्मनिष्ठा या राष्ट्रानिष्ठेनंतर याव्यात. धर्माचं मूळ कुठेही असलं तरी आपण सर्व हे भरतीय मूळ असलेलो आहोत हेच सर्वांनी ध्यानात ठेवावं. आणि अखेरीस मक्का किंवा व्हॅटिकन हे भारतीयांचे धार्मिक मुख्यालय न राहता ते भारतातील व्हावे या दृष्टीने प्रयत्न दिसतात. कट्टरता कमी करण्याचा हाही एक मार्ग असू शकतो. तोही संघ अजमावून बघतोय. मुळात हिंदू माणसाला कोण कशी वैयक्तिक उपासना करतोय याबद्दल आक्षेप नसतो तसा संघालाही नाही. मात्र माझाच मार्ग तो योग्य आणि बाकीचे चूक यावर आक्षेप आहे. तेच या सगळ्या प्रयत्नाचे मूळ आहे.

सर्वात आधी मी सांगितलं की, मी काही स्वयंसेवक मित्रांशी बोललो. त्यात एका मित्राचं उत्तर हे अप्रतिम उत्तर होतं. "जोवर संघाच्या दैनंदिन कामावर याचा प्रभाव पडत नाही तोवर या बातम्यांकडे लक्षही द्यावं असं मला वाटत नाही". संघटना शंभरीकडे जातानाही संघकाम वाढत आहे याचं हे प्रमुख कारण असावं!!!

आज परम पूजनीय आद्य सरसंघचालक डॉ हेडगेवार यांची जयंती आहे. त्यांनी चार - पाच लहान मुलं सोबत घेऊन सुरू केलेली शाखा, संघ असाच वाढला आहे. तो वर्धिष्णू राहिलंच आणि बलशाली भारताचं स्वप्न साकार होईल याची खात्री आहे.

भारतीय नवीन वर्षाच्या शुभेच्छा!!!

इंद्रेशजींचं भाषण - https://m.youtube.com/watch?v=-k_3C2kp3gc

बातमीची लिंक - https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/rss-leader-all-praise-for-nizam-vii-rule/articleshow/90505480.cms

ब्रेनड्रेन की भारतदूत

 शीर्षटीप : आमचा सध्या परदेशात स्थायिक होण्याचा कोणताही विचार नाही!

आम्ही पहिल्यांदा जेव्हा परदेशात राहायला आलो त्याला आता १५ वर्षे होऊन गेली. त्यानंतर कधी भारतात कधी परदेशात असं करत एकूण जवळपास ८ वर्षे भारताबाहेर आहोत. पहिल्यांदा आलो तेव्हा एकूणच मित्रांमध्येही "इकडेच स्थायिक होऊ या" म्हणणारे फार कमी होते. तेव्हा एका भारतीयाने बेल्जियन नागरिकत्व घेतलं तेव्हा फार विचित्र वाटलं होतं. या माणसाला भारतीय नागरिकत्व सोडावंच कसं वाटलं याबद्दल त्याचा थोडा रागही आला होता. त्याला आता बराच काळ लोटला. गेल्या काही वर्षात इकडे स्थायिक होणाऱ्यांची संख्या लक्षणीयरित्या वाढली आहे. आत्ताच्या घडीला दक्षिण अमेरिका सोडली तर उरलेल्या सगळ्या खंडांमध्ये प्रत्यक्ष ओळखीचे लोक स्थायिक झालेले, नागरिकत्व घेतलेले आहेत. त्यांचा आता अजिबात म्हणजे अजिबातच राग येत नाही. उलट ही सगळी मंडळी भारताबाहेर राहून छान काम तर करत आहेतच शिवाय भारतीय संस्कृती तिथे घेऊन जात आहेत याबद्दल आनंदच आहे.

साधारण दीड वर्षांपूर्वी माझ्या एका भारतीय, नेदरलँड्समध्ये स्थायिक होत असलेल्या सहकाऱ्याने मला विचारलं, बेल्जियन नागरिकत्व केव्हा घेणार? कारण आम्ही येऊन-जाऊन असलो तरी साधारण सहा वर्षे बेल्जियममध्ये होतो. माझ्या तोंडून अगदी सहजपणे निघालं - I would die as an Indian not of any other nationality! यात काही राग नव्हता, पण एक प्रकारची अभिमानाची भावना होती. त्याला वाईट वाटलं की नाही माहित नाही. तो पुढे ही घटना विसरूनही गेला. त्यानंतर साधारण ३-४ महिन्यांनी माझ्या एका जवळच्या मित्राने बेल्जियन नागरिकत्व घेतलं. छान कुटुंब आहे. तिथे जाणाऱ्या भारतीयांना मदत करतात. शेजारच्या बेल्जियन लोकांना त्यांचा आधार वाटतो. सगळे सांस्कृतिक/धार्मिक कार्यक्रम छान करतात. लेकरांना एक दोन भारतीय भाषा येतात. तिथे राहूनही ते भारत आपल्या सोबत घेऊन फिरताहेत. सोबतच आणखी काही मित्रांशी गप्पा झाल्या आणि त्यापैकी काहींना युरोपात स्थायिक व्हायचे होते. एकूणच मी ज्या तोऱ्यात "die as an Indian" म्हणालो त्याबद्दल माझं मलाच वाईट वाटू लागलं. गेल्या महिन्यात त्याला फोन करून दिलखुलास माफी मागितली आणि माफी मागण्याचं कारणही सांगितलं. तो तर विसरला होता, पण त्याला बरं वाटलं.

इकडे स्थायिक होण्यात व्यावहारिक अनेक फायदे असतील पण सोबत काही जोखिमासुद्धा आहेतच. मित्रांसोबत बोलताना त्यातील बऱ्याच गोष्टींवर चर्चा झाली. त्यातील काही मुद्दे - 

- लहानपणापासून आपण काही स्वप्न पाहिलेलं असतं. बहुतेक वेळा ते भारतातील बाबी ध्यानात घेऊन पाहिलेलं असतं. ते स्वप्न परदेशात कितपत साकारता येईल ते सांगता येत नाही. काही Bucket list असेल, कायमस्वरूपी परदेशात राहून त्या list मधील किती गोष्टी सोडण्यासारख्या आहेत, किती बदलण्यासारख्या आणि किती पूर्ण करण्यासारख्या आहेत हे कधी कळतं, कधी नाही. एकूणच बरीच स्वप्नं रीसेट होतात.

- एक मोठा मुद्दा येतो तो म्हणजे किती वर्षे अर्थार्जनाचं काम करत राहायचं. उदा: बेल्जियममध्ये ६७ वर्षांचं होइपर्यंत किंवा एकूण ४४ वर्षे काम केलं तरच पेन्शन मिळते. नाहीतर मिळत नाही. म्हणजे तुम्ही एवढी वर्षं पे-रोलवर पाहिजेत किंवा तुमचा व्यवसाय सुरू असला पाहिजे. भारतात माझ्या वर्तुळातील अनेक जण आज ज्या परिस्थितीत आहेत त्यानुसार पन्नासाव्या वर्षी निव्वळ अर्थार्जनासाठी काम करण्याची कदाचित गरज राहणार नाही. म्हणजे भारतापेक्षा जवळपास १७ वर्षे अधिक काम करावे लागणार आहे.

- कधीच होऊ नये, पण चुकून झालंच तर असा मुद्दा - साथीदाराचा (पती वा पत्नी) अकाल मृत्यू. शुद्ध व्यावहारिक मुद्दा आहे. भारतात सावरायला अनेक जण सोबतीला असू शकतात. इथेही चांगलं सर्कल होऊ शकतं, नाही असं नाही. तरीही काहीवेळा "जवळची नाती" अधिक मदत करू शकतात.

- मुलांच्या मनात भारताबद्दल प्रेम, छत्रपती शिवाजी महाराज की म्हटल्यावर आपोआप जय तोंडावर येणं या गोष्टी तुम्ही भारतात किंवा अन्यत्र, कुठेही असलात तरी होतीलच. पण भारतात इतक्या कमी वेळा जाणं होईल कि भारत म्हणजे केवळ ४ नातेवाईक आणि १० मित्र हा समज मुलांचा व्हायला नको यासाठी वेगळा वेळ काढून भारत त्यांना दाखवावा लागेल.

हे असं असलं तरी परदेशात भारतीय गेल्यामुळे होणारे भारताचे फायदे भरपूरच आहेत. सावरकरांनी ज्या शृंखला सांगितल्या होत्या त्यात एक "समुद्रगमन न करणे" ही होती. इस्लाम वा ख्रिस्ती धर्म हे जगभर पसरले कारण ते बाहेर पडले. युरोपीय लोकांनी जगावर काही काळ राज्य केले कारण ते आपल्या देशातून बाहेर पडले. भारतीय कित्येक वर्षं भारतातून बाहेर न पडल्याने हिंदू धर्म, संस्कृती अडकून पडली ही खरी गोष्ट आहे. जेव्हा भारत समर्थ होता तेव्हा भारतीय संस्कृती जगभर पसरली होती. त्याच्या अनेक खुणा आजही सगळीकडे दिसतात. आज हिंदू स्वयंसेवक संघ - सेवा इंटरनॅशनल, इस्कॉन अशा अनेक संस्था कुठेही आणीबाणीची परिस्थिती आली की मदतीला तत्पर असतात. कारण या संघटनांचं काम करणारे मूळ भारतीय जगभर आहेत. संघाच्या ४० पेक्षा अधिक देशात शाखा आहेत. हजारो कार्यकर्ते आहेत. आज कित्येक कंपन्यांच्या उच्च पदावर, संशोधनात, अगदी CEO सुद्धा मूळचे भारतीय आहेत. या CEOs मध्ये एक माझा भाऊ आहे याचा मला अभिमान आहे. जर भारतातून कुणी बाहेरच गेलं नसतं तर हे शक्य झालं नसतं. 

बऱ्याचदा भारतातील पालक त्यांच्या मुलांनी परदेशी जाऊ नये/स्थायिक होऊ नये या मताची असतात. त्यांना माझा एक "वात्रट" मित्र अशा पालकांना प्रश्न विचारतो. तुम्ही स्वतः तुमच्या गावातून बाहेर पडलाच ना? पुण्यात, मुंबईत स्थायिक झालातच ना? की तिथेच गावात राहिलात? मग मुलांनी परदेशात जाण्यात काय त्रास आहे? म्हणजे माझे वडील बुलडाण्यातील चांडोळ नावाच्या गावातून शिक्षणासाठी जालना / संभाजीनगरला आहे. नंतर नोकरीच्या निमित्ताने संभाजीनगरलाच राहिले. तेव्हाचा प्रवास गृहीत धरला तर त्यांना चांडोळला जायला किमान ६-७ तास लागायचे. त्यांच्या वडिलांनी त्यांनी संभाजीनगरला स्थायिक व्हायला नकार दिला असता तर चाललं असतं का? अर्थातच नाही ! मग माझ्या वडिलांनी मला बाहेर जायला नकार देऊ नये.

मी जेव्हा पहिल्यांदा परदेशी जायला निघालो तेव्हा एक मेडिकल टेस्ट मुंबईतच करावी लागायची. त्या डॉक्टरांनी काहीतरी विचारलं आणि मी "yes/no/हो/नाही" असं उत्तर न देता "हं" म्हणालो. खरंतर छोटी गोष्ट होती. डॉ एकदम "बुड्ढा पारशी"! डॉ म्हणाले की, "तू परदेशात जातोयस हे चांगलं आहे. पण एक गोष्ट नेहमी लक्षात ठेव तू परदेशात 'एक व्यक्ती' नसतोस तर 'भारतीय राजदूत' असतोस. तुझ्याकडे बघून भारतातील लोक कसे असतील याचा परदेशी लोक अंदाज बांधतील. त्यामुळे कधीही एक भारतीय म्हणून चुकीची प्रतिमा तयार होऊ देऊ नकोस!" आजवर ही गोष्ट बऱ्यापैकी पाळत आलोय. 

सांगायचं मुद्दा हा की जर कुणी नव्याने भारतातून बाहेर येणार असेल, आपली संस्कृती घेऊन येणार असेल, भारताचा राजदूत बनून राहणार असेल तर परदेशात जाणे, स्थायिक होणे हे चांगलंच आहे. स्थलांतरं कायमच होत आली आहेत. होत राहणार आहेत. ती चांगल्या दृष्टीने वापरता येणं आवश्यक आहे. त्यातील धोके आणि जबाबदारी याची जाणीव या घरट्यातून बाहेर पडणाऱ्या पिलांना करून दिली की त्यांच्यावर विश्वास टाकावा. तो विश्वास ते नक्कीच सार्थ करतील.

स्वशोध

 बाहेरचे दिवे घालवले आणि आतले दिवे लावले

की मधल्या काचेत

आपलं प्रतिबिंब स्पष्ट दिसतं!

हृषीकेश कानिटकर

 ९०च्या दशकाने आम्हाला खूप काही भरभरून दिलं. नरसिंह राव / मनमोहन सिंह यांची खुली अर्थव्यवस्था, हर्षद मेहताने बिग बुल बनून चालवलेलं शेअर मार्केट, ए आर रेहमानचं वेगळंच संगीत, सचिन-सौरभ-राहुल-कुंबळे-लक्ष्मण सारखे क्रिकेटमधील हिरे, रगरग हिंदू मेरा परिचय म्हणणारे पंतप्रधान - अटलजी... यात एक गोष्ट कॉमन होती ती म्हणजे जुन्या जोखडाला फेकून देण्याची वृत्ती, इतिहासाचं ओझं न बाळगण्याची वृत्ती.

असंच एक फार जुनं नसलेलं जोखड १९८६ पासून क्रिकेटप्रेमींच्या मनावर होतं. श्रीकांत, गावस्कर, वेंगसरकर यांच्या अर्धशतकांसह भारताने पन्नास षटकात २४५ धावा केल्या होत्या. त्या काळात एवढ्या धावा म्हणजे जवळपास जिंकण्याची खात्रीच. गोलंदाजांनी देखील कमाल करत पाकिस्तानच्या फलंदाजांना तंबूचा रस्ता दाखवला होता. मात्र जावेद मियाँदादच्या मनात वेगळंच चालू होतं. शेवटचं षटक टाकायला चेतन शर्मा आला. एक बळी घेत त्यानेही सुरुवात चांगली केली. नऊ गडी बाद, शेवटच्या चेंडूवर ४ धावांची आवश्यकता होती. आता केवळ चेंडू सीमापार जाणार नाही हे पाहायचं. आपलीच मॅच! पण समोर जावेद होता. त्याने चेतन शर्माचं मन वाचलं, पण चेतनला त्याचं मन वाचता आलं नाही. जावेदने चेंडू थेट प्रेक्षकांमध्ये भिरकावून दिला! हे जोखड जे क्रिकेटपटूंच्या आणि शौकिनांच्या डोक्यावर होतं ते काही लवकर खाली उतरलं नाही. 

शारजामध्ये सामना म्हणजे हरणार, पाकिस्तान विरुद्ध आणि तोही शुक्रवारी... नक्कीच हरणार. पुढे '९२च्या विश्वचषकात जावेदने माकडउड्या मारल्या तरीही आपण जिंकलो. मात्र तो विश्वचषक पाकिस्तानने जिंकल्याने जोखड काही उतरलं नव्हतं. नंतर जडेजाने '९६च्या विश्वचषकात २५ चेंडूत ४५ धावा करून, वेंकटेश प्रसादने आमीर सोहेलला येडा बनवून आपण तीही मॅच जिंकलो... तरीही जोखड कायम होतं. हे जोखड कशाने उतरेल? साधारण तसाच सामना व्हावा, भारताची दुसरी फलंदाजी असावी, समोर पाकिस्तानचा खास गोलंदाज असावा आणि त्यावेळी भारतीय फलंदाजाने नेटाने चेंडू सीमापार धाडावा. हे झालं तर जोखड नक्की उतरेल!

ती संधी मिळाली '९८ला. इंडिपेडन्स कप! भारत, पाकिस्तान आणि बांगलादेश यांच्यातील तिरंगी स्पर्धा. अपेक्षेप्रमाणे बांगलादेश अंतिम सामन्यात आला नाही. यावेळी अंतिम सामना पण तीन सामान्यांचा. पहिला अंतिम सामना भारताने तर दुसरा पाकिस्तानने एकतर्फी जिंकला. शेवटच्या सामन्यात सईद अन्वर आणि इजाज अहमदने शतकं ठोकली. त्यातही अन्वरने १४० धावा कुटल्या. ४८ षटकांत तब्बल ३१४! भारतासमोर ३१५ धावांचं लक्ष्य. सचिनने वेगवान सलामी देत ४१ धावा केल्या आणि तो बाद झाला. नंतर रॉबिन सिंगला बढती दिली. अझरची ही खेळी चांगलीच ठरली. गांगुली आणि रॉबिनने धावफलक २५० पर्यंत नेला. आता १० षटकांत केवळ ६५ धावा बाकी होत्या. अझर, जडेजा, सिद्धू सारखे कसलेले फलंदाज बाकी होते. पण या सर्वांनी एकामागे एक नंबर लावले. तरी मोंगियाने धावबाद होण्याआधी चौकार मारून शेवटच्या षटकात ९ धावा इथवर आणून ठेवलं. आता ३०६ वर ७ बाद. ६ चेंडूत ९ धावा हे समीकरण बाकी होतं. समीकरण सोडवण्यासाठी उरले होते, तुलनेने नवखा हृषीकेश कानिटकर आणि लढवैय्या श्रीनाथ. समोर पाकिस्तानचा खास गोलंदाज सकलेन मुश्ताक. पहिला चेंडू कानिटकरने लेग साईडला जोरात मारला खरा पण मिळाली केवळ एक धाव. दुसऱ्या फ्लाईटेड डिलिव्हरीवर श्रीनाथने दोन धावा घेतल्या. तिसऱ्या चेंडूला श्रीनाथ मारायला गेला खरा, पण टॉप एज लागून चेंडू उंच उडाला. पण दैव भारताच्या बाजूने होतं. चेंडू चक्क तीन क्षेत्ररक्षकांच्या बरोबर मधे पडला आणि त्यांच्या गोंधळात श्रीनाथने अजून दोन धावा काढल्या. आता तीन चेंडूत चार धावा असं समीकरण उरलं. चौथ्या चेंडूवर मात्र श्रीनाथ केवळ एक धाव घेऊ शकला. आता दोन चेंडूत तीन धावा शिल्लक होत्या. पाचवा चेंडू कानिटकरने बरोब्बर ओळखला आणि लेग साईडला मस्त गॅपमध्ये मारला - चौकार!!! भारत जिंकला आणि बारा वर्षांपासून असलेलं जोखड उतरलं!

हे आठवण्याचं कारण म्हणजे सध्या आपल्या U19 चा मुख्य प्रशिक्षक हृषीकेश कानिटकर आहे. याच संघाने परवा विश्वचषक जिंकला!

फडणवीसांची पुरणपोळी

त्याने पोळ्या खाल्ल्या किंवा तिने पोळ्या केल्या

खाऊ दे की !

मला सांगा त्यात तुमच्या कॅलऱ्या का जळाल्या ?

तो तिला एकदा पोळ्या कर म्हणाला

एक एक करता करता पस्तीस पोळ्या खाल्ल्या

मॉडेलिंग करून नंतर मुख्यमंत्रीही झाला

खाल्ल्या तर खाऊ दे की, झाला तर होऊ दे की

तुमच्या पोटाला इंगळ्या काऊन डसल्या ?

त्याने पोळ्या खाल्ल्या किंवा तिने पोळ्या केल्या

खाऊ दे की !

मला सांगा त्यात तुमच्या कॅलऱ्या का जळाल्या ?

एकदा तिच्या घरची कामवाली नाही आली

हा मुख्यमंत्री होता तरी

त्याला सैपाक कर म्हणाली

डोशाचं पीठ तयार होतं

म्हणून त्याचं फावलं

मस्त गरम तव्यावर

त्याने डोशाला भाजलं

भाजलं तर भाजू दे की फावलं तर फावू दे की

तुमच्याकडे कधी पुरुषाने पोळ्या नाय का भाजल्या ?

त्याने पोळ्या खाल्ल्या किंवा तिने पोळ्या केल्या

खाऊ दे की !

मला सांगा त्यात तुमच्या कॅलऱ्या का जळाल्या ?

घराबाहेरही चालतात गप्पा

त्या टीव्हीवर येणारच

तशी सेलेब्रिटी आहे ती

ती थोडीच बसणार घरातच

टिपिकल मामी नसल्याचे परिणाम हे होणारच

कुणीतरी गॉसिप कुणीतरी ट्रोल करणारच

ती गायली तर गाऊ दे की, टीव्हीवर आली तर येऊ दे की

तुम्हाला गाण्याच्या सीड्या बळजबरीने नाही ना ऐकवल्या

त्याने पोळ्या खाल्ल्या किंवा तिने पोळ्या केल्या

खाऊ दे की !

मला सांगा त्यात तुमच्या कॅलऱ्या का जळाल्या ?

हिमवर्षा

 फार फार वर्षांपूर्वीची गोष्ट आहे. तेव्हा हिमवर्षाव नसायचा तर थेट गारपीटच असायची. हिवाळ्यातील तीन चार महिन्यात जर पाऊस असेल तर तो गारांचाच पाऊस. जमीन या गारांचा मार खाऊन थकून जायची...

अशीच एकदा गारपीट झाली. जमीन थकून थिजली. तिला होणाऱ्या त्रासाने गारांनाही वाईट वाटत होतं, त्यांच्या डोळ्यातून अश्रू ओघळू लागले. जमिनीला जिथे जिथे लागलं होतं, तिथे तिथे ते अश्रू हळूहळू वाहू लागले. जमिनीला पाण्याचं प्रेम कळत होतं. तिने सावकाश बोलायला सुरुवात केली.

जमीन म्हणाली, "एवढं वाईट वाटतंय, तर का रे? का अशी गारपीट करतोस? तुला दिसतंय ना, कळतंय ना मला त्रास होतोय ते?"

पाण्याने केवळ हुंकार भरला. तशी जमीन पुढे म्हणाली, "अरे आपण जिथे कुठे एकत्र असतो तिथे तिथे सृष्टी फुलते रे. तुझ्या ढगांच्या रूपात माझे डोंगर झाकून जातात आणि अचानक हलक्या वाऱ्याने पुन्हा दिसतात तेव्हा सगळे जण आवाक होऊन बघत राहतात. धुक्याच्या रूपात तू जेव्हा येतोस तेव्हा दुलई पांघरून झोपल्यासारखं वाटतं. माझ्या उंच डोंगरांवरून तू जेव्हा स्वतःला झोकून देतोस त्यातून निर्माण होणारं सौंदर्य बघत लोक कित्येक तास बसून राहतात. नदीची आणि ओढ्याची वळणं तर अनेक कलांना जन्म देतात. समुद्र तर किती रूपं दाखवतो. माझ्या पोटातून तुझ्या वाहण्याचं गूढ अजूनही कुणालाच कळलेलं नाहीये. या सगळ्यातून झाडं, वेली, पशू, पक्षी, जलचर असा केवढा मोठा सुंदर पसारा आहे. हे सगळं असताना ही गरपीट का रे? तुझा एखादा आवेग मी नक्कीच सहन करू शकते, पण सलग तीन चार महिने??? आणि यात तुलाही आनंद नाहीच! काहीतरी कर रे."

जमिनीचं बोलणं ऐकून अखेरीस पाण्यानेही बोलायला सुरुवात केली, "काय करू गं? मीही नियमात बांधलोय ना? गरम झालो की वाफ होऊन ढग व्हायचं. गारवा लागला की पाऊस होऊन बरसायचं. अजून थंड झालो की गोठायचं, गारा व्हायचं आणि पुन्हा बरसायचं. कितीही नाही म्हटलं तरी गुरुत्वाकर्षण हा तुझा नियम मला पाळावाच लागतो. मी तरी काय करू?"

जमीन म्हणाली, "अरे नियम असले तरी अपवाद असतातच. तू पौर्णिमेला मला सोडून चंद्राकडे झेप घ्यायचा प्रयत्न करतोच ना? ते कधीही शक्य नाही हे माहीत असूनही त्यात कधी खंड पडलाय का?"

पाणी म्हणालं, "अगं, तोही नियमच ना!"

जमीन पुढे म्हणाली, "काही वेळा आपल्या प्रेमाच्या लोकांसाठी काही अपवाद करावे लागतात. उष्णतेने वस्तू प्रसरण पावतात आणि थंडीने आकुंचन. पण तरीही कडक उन्हाळ्यात मी आकुंचन पावते. का माहितीये?"

पाणी म्हणालं, "सांग, ऐकतोय"

जमीन पुढे बोलू लागली, "अरे, झाडावर, जंगलात, गुहेत, थोडक्यात निवऱ्यात राहणारे जे प्राणी पक्षी आहेत त्यांना फार काही अडचण नसते. पण मुंग्या, गोगलगायी, साप, सरडे, घोरपडी कुठे जातील. कडक उन्हाळ्यात मी आकुंचन पावते, भेगाळते आणि या सगळ्यांना माझ्या पोटात जागा करून देते. तुझा गूढ प्रवाह असतोच यांना मदत करायला. मग पुन्हा तू येतोस. तेव्हा खरंतर तापमान कमी झालेलं असतं, पण मी प्रसरण पावते. अन्यांच्या अंगाची उन्हाळ्यात लाही लाही होते, पण माझी मात्र पहिल्या पावसात खुदकन लाही फुटते!"

पाणी ऐकत होतं, विचार करत होतं. गारव्यात मोठा ढग होता. विचारांमध्ये त्याचे थेंब जरा लवकरच पूर्ण आकुंचन पावले. अचानकच त्या बारीक थेंबांची लाही फुटली. थेंबाचं गारीत रूपांतर न होता, हिमकणात रूपांतर झालं. अलगद तरंगत हिमकण जमिनीवर पडू लागले. जमीन शहारली. तिने सावकाश ते पांघरूण घ्यायला सुरुवात केली. पाणी आनंदलं, जमीन आनंदली आणि नवीन रूपात दोघांनी सर्वांना पुन्हा भुरळ पाडली!!!

वसुबारस २०२१

 सकाळी सहा सव्वासहाला शेतात जायला निघालो. भरपूर पाऊस झाल्याने कार शेतापर्यंत जाणं शक्यच नव्हतं. संतोषच्या मागे बसून मोटारसायकलवर गेलो. गेल्यागेल्या सूर्यनारायण आपल्या सोनेरी किरणांची पाखरण करत दिसू लागले. मग शेतात एक फेरी मारली. या वर्षी पावसाने मठ, तीळ, भगर आणि राळे यांची मातीच केलीये. पण तूर मात्र दिमाखात उभी होती. पाऊस थांबून केवळ तीन आठवडे झाले आहेत. आमच्या तुरील कोणतेही रासायनिक खत फवारणी नसते. त्यामुळे तुरीने पावसाच्या वेळापत्रकाप्रमाणे स्वतःला ऍडजस्ट करून घेतलं आणि आता तूर फुलावर येत आहे. अजून जमिनीत ओल आहे. आता उर्वरित शेतात गहू, जवस, हरबरा टाकायचा आहे. कुठे, काय आणि किती लावायचं हे ठरवत शेत फिरून झालं. 

आमच्या जंगलात मुद्दाम सुरुवातीला गेलो नाही. नाहीतर कामं तशीच राहतात आणि जंगलाजवळ बसून राहणं होतं. जंगलाचा एक टप्पा आता स्वयंपूर्ण झालेला आहे. सगळीच मोठी झाडं ३० फुटांपर्यंत गेली आहेत. खाली मोठमोठी खोडं दिसतात. झाडांचं एकूण आपसात छान चालू आहे. दुसरा टप्पा अजून दीड वर्षांचाच आहे. याला स्वयंपूर्ण व्हायला अजून दीड वर्ष लागेल. या टप्प्यात एक दोन प्रयोग केले होते. काही वेली लावल्या होत्या. त्यातील एक होती समुद्रशोक. ही वेल खूप मोठी होऊ शकते. याच्या पानांची भाजी, अळूवड्यांसारख्या वड्या वगैरे करतात. वाढ बघता, ही समुद्रशोक बहुदा या जंगलातील महालता होईल. केळीची गावरान रोपं लावली होती. एकूण ५-६ घड आले. त्यातील जी केळी बाहेरच्या बाजूने होती तिचे घड खायला मिळाले. आतली केळी प्राण्यापक्षांना 🙂

जंगल झाल्यावर आमचा बंधारा बघायला गेलो. पाऊस भरपूर झालेला असल्याने पाणी असणार याची खात्री होती. तीन आठवड्यापूर्वी शेवटचा पाऊस झाला होता त्यामुळे पाणी वाहतं असेल असं वाटलं नव्हतं. पण आश्चर्य म्हणजे खळखळ वाहणारं पाणी दिसलं. अगदी स्वित्झर्लंडला असतं तेवढं नितळ नसलं तरी बऱ्यापैकी स्वच्छ पाणी होतं. पाण्याला कोणताही वास नव्हता. तुंबाच्या दुतर्फा छान झाडं आहेत, ती पाण्यावर सावली धरून होती. याचा व्हिडीओ बघताना आवाज नक्की ऐका. मग आठवलं की, विहीर तर बघितलीच नाही. 

आमची विहीर मी तुडुंब पाऊस झालेल्या वर्षीही (२००५) बघितली होती. तेव्हाही पाणी जिथून विहीर बांधलेली आहे त्या दगडी भिंतीला टेकलं नव्हतं. आमची विहीर साधारण ५०-६० फूट खोल असेल. पैकी २०-२५ फूट बांधकाम आणि खाली खडक. आम्ही कायम खडक पाहत आलोय. मात्र या वर्षी पहिल्यांदाच विहीर ३५-४० फूट भरलेली आहे. आमच्या शेजारच्या शेतात १५ वर्षांपूर्वी विहीर केली होती. तिला कधीच पाणी नव्हतं. या वर्षी तुडुंब पाणी आहे. मामांच्या शेतातल्या विहिरीला आम्ही तिसरीत असताना पाणी बघितलं होतं. मागच्या वर्षी तिचा झरा पुन्हा फुटला ते इथे सांगितलं होतं. या वर्षी त्या विहीरीला वरतून १० फुटांवर पाणी आहे. त्याच्या बाजूच्याच शेतावर तर हाताने बादली घालून घेता येईल एवढं पाणी आहे. आमच्या "जलपूजनाला" या वर्षी पावसाने भरभरून दिलं. रब्बी हंगाम आणि कदाचित उन्हाळी पिकंही छान होतील!

मग घरी आलो. आमची गुरं सांभाळणारा एकनाथ तयारच होता. त्याने गोठ्यात गायी वासरं एकत्र केली. मग आई, मी, संतोष, संतोषचा छोटा मुलगा सगळे "वसुबारस" साजरी करण्यासाठी, गोवत्स पूजनासाठी गोठ्यात गेलो. गायींना, वासरांना ओवाळलं. त्यांची पूजा केली. आणि अर्थातच फोटोसेशन सुद्धा केलं. एवढं करून छान भूक लागली होती. मग बाजरीची भाकरी, ठेचा आणि पिठलं असा बेत झाला (भुकेमुळे ताटाचा फोटो नाही काढलाय 😜)

अशी आमची वसुबारस साजरी झाली. आता पुढच्या आठवड्यात अमोहासह शेतावर चक्कर असणार आहे!!!

सच्च्या शिवसैनिकाचं भांडण असं, चाले त्याच्याच मनात

मित्र प्रशांत आवले ने दोन ओळी दिल्या आणि विडंबन पाडायला सांगितलं. 

दर वर्षी दसरा येतो, दर वर्षी असं होतं

मेळाव्यात काढलेल्या ओकाऱ्यांनी, एका माणसाचं हसं होतं

या मूळ कवितेत "तो" आणि "ती" आहेत. पण मला यात एक मूळ सच्चा शिवसैनिक आणि सध्या "कदाचित" त्याच्या मनात चालू असलेलं द्वंद्व घ्यावं वाटलं. बाळासाहेबांच्या अनेक भूमिकांबद्दल कितीही वाद असले तरी जेव्हा शिवसेना ८०% समाजकारण आणि २०% राजकारण "म्हणत" होती, तेव्हा स्थानिक शिवसेना शाखा ही त्या वस्तीतल्या लोकांना हक्काचं व्यासपीठ असायची. अनेक स्थानिक प्रश्न तिथे चुटकीसरशी सुटायचे. त्यांच्या ऍम्ब्युलन्स असायच्या, रक्तदान शिबिरं व्हायची... आणि बरंच काही. हा शिवसैनिक जेव्हा आज दसरा मेळाव्याला जातो आणि भाषण ऐकतो तेव्हा त्याला काय वाटत असावं हे या विडंबनात बसवण्याचा प्रयत्न केला आहे. हसा, टिंगल करा, मजा करा... कारण विडंबनं मला होतात, कविता वगैरे होत नाहीत 😜😜😜

त्याला मेळावा आवडतो, पण भाषण आवडत नाही 

भाषण ऐकवल्याशिवाय, साहेब त्याला सोडत नाही 

मेळावा त्याला आवडतो, पण भाषण आवडत नाही 

असलं त्याचं गणित, साहेबाला कळत नाही

भाषण म्हणजे टाईमपास नुसता, भाषण म्हणजे कोथळा 

मेळावा म्हणजे संघटन, शिवसैनिकांचा मेळा 

भाषण कान किट्ट करतं, भाषण रिमेकचं गाणं  

मेळावा उत्साही मनं, मेळावा विचारांचं सोनं 

भाषण नुसतीच तोंडाची वाफ, काम नाहीच मुळी 

मेळावा तयार करत असतो, कार्यकर्त्यांची फळी  

दर वर्षी दसरा येतो, दर वर्षी असं होतं

दर वर्षी दसरा येतो, दर वर्षी असं होतं

मेळाव्यात काढलेल्या ओकाऱ्यांनी , एका माणसाचं हसं होतं

भाषण आवडत नसलं तरी, मेळावा त्याला आवडतो 

भाषण आवडत नसलं तरी, मेळावा त्याला आवडतो 

मेळावाही आवडू नये, म्हणून साहेब झगडतो 

बाळासाहेबांच्या स्मृती घेऊन, तो जातो मेळाव्यात 

सच्च्या शिवसैनिकाचं भांडण असं, चाले त्याच्याच मनात 

भार व्हा (गारवा विडंबन)

कुणाचीही माफी बिफी न मागता विडंबन सादर आहे

वजन जरा जास्त आहे

दर वेळी वाटतं

भर झोपेत ट्रॅकसूट घालून स्वप्न मनात दाटतं

स्वप्नात मन चालत राहतं

स्वप्नात मन चालत राहतं

पावलं चालत नाहीत

मनाने व्यायाम केल्याने शरीराला काहीच होत नाही

तितक्यात कुठूनसा दरवळ नाकाजवळ येतो

तितक्यात कुठूनसा दरवळ नाकाजवळ येतो

निश्चयाच्या खिडकीला थोडंसं उघडतो

मी विशीतल्या मुलासारखा पिझ्झा पास्ता खातो

फरसाण लाडू चिवडा सगळंच फस्त करतो

दुपार टळून संध्याकाळचा सुरू होतो पुन्हा खेळ

लंच मागून चालत येते डिनरची मस्त वेळ

चक्क डोळ्यांसमोर हँगरचा सिलेंडर होतो

अनोळखी पोट्ट्यांचा मी कुठून काका होतो

(किंवा - 

चक्क डोळ्यांसमोर बाटलीची बरणी होते

अनोळखी पोरांची मी कुठून आंटी होते)